Adam MICKIEWICZ
Urodził się 24 grudnia 1798 r. w Zaosiu niedaleko
Nowogródka lub w Nowogródku. Na chrzcie (12 II 1799) otrzymał imiona: Adam
Bernard. Pochodził z rodziny drobnoszlacheckiej. Jego ojciec, Mikołaj, był
nowogródzkim adwokatem, matka, Barbara z domu Majewska, córką ekonoma z Czombrowa. W 1807 r.
rozpoczął naukę w prowadzonej przez dominikanów powiatowej szkole w Nowogródku. Z tego okresu pochodzą pierwsze
próby poetyckie. 16 maja 1812 r. umiera ojciec poety; jego śmierć spowoduje
pogorszenie warunków materialnych rodziny. Latem tegoż roku na Litwę wkraczają
wojska Napoleona, maszerujące na Moskwę. Nowogródek gości króla westfalskiego
Hieronima. Mieszkańcy uroczyście świętują rocznicę urodzin cesarza. W kilka miesięcy
później Mickiewicz obserwuje odwrót
resztek Wielkiej Armii. W szkole dominikanów, w której się uczył,
urządzono lazaret.
W 1815 r. wyjeżdża do Wilna, gdzie wstępuje na
tamtejszy uniwersytet, który wówczas stanowił ważny ośrodek kultury
oświeceniowej na Litwie. Studiuje na Wydziale Nauk Fizycznych i Matematycznych.
Uczęszcza też na wykłady na Wydziałach: Nauk Moralnych i Politycznych oraz
Literatury i Sztuk Wyzwolonych. Równocześnie stara się o przyjęcie do
działającego przy uniwersytecie Seminarium Nauczycielskiego. Ze względu na
swoją sytuację materialną ubiega się też o stypendium rządowe, przyznawane
kandydatom sposobiącym się do stanu nauczycielskiego. Po skończeniu studiów
będzie je musiał odpracować w szkole
wskazanej przez władze uczelni. Był jednym z założycieli tajnego Towarzystwa
Filomatów (1817), którego celem była praca
samokształceniowa i naukowa, później też działalność wychowawcza i
patriotyczna wśród młodzieży uniwersyteckiej.
"Tygodnik Wileński" (1818, VI, s. 254 - 256) zamieszcza na
swoich łamach Zimę miejską, pierwszy drukowany wiersz Mickiewicza. W 1819 r. kończy naukę, uzyskując stopień
magistra. Ze studiów wyniesie dobre przygotowanie humanistyczne w zakresie
filologii klasycznej, historii, teorii poezji i wymowy. Zostaje skierowany do
pracy w powiatowej szkole w Kownie ( 1819 - 1823). W 1822 w Wilnie ukazuje się, dedykowany
przyjaciołom, pierwszy tom Poezyj (tu m.in. Ballady i romanse ).Nowatorstwo
zbioru spowoduje, że rok 1822 zostanie uznany za datę przełomu
romantycznego w Polsce. W rok później Mickiewicz wydaje drugi tom Poezyj, w
jego skład weszły: Grażyna, II i IV cz. Dziadów.
W lipcu 1823 r., w Wilnie, rozpoczyna się śledztwo w
sprawie tajnych związków młodzieży na Litwie. W nocy z 4 na 5 listopada tegoż
roku zostaje aresztowany Mickiewicz. Przebywa w więzieniu, w klasztorze
bazylianów, do maja 1824. Skazany za "szerzenie nierozsądnego polskiego
nacjonalizmu przy pomocy nauczania" na pracę nauczyciela w
"oddalonych od Polski guberniach" jesienią 1824 opuszcza Litwę.
Pięcioletni pobyt w Rosji odegrał ważną rolę w życiu
Mickiewicza. Najpierw przebywał krótko w Petersburgu, potem w Odessie ( skąd
odbył w r. 1825 wycieczkę na Krym, jej owocem będą Sonety krymskie ). Okres od
grudnia 1825 do kwietnia 1828 spędził w Moskwie, zatrudniony formalnie w
kancelarii generała - gubernatora. W Moskwie i Petersburgu wszedł w
środowisko elity intelektualnej i towarzyskiej. Zyskał sławę poety romantycznego, jego improwizacje
wzbudzały w salonach powszechny zachwyt. Poznał poetów rosyjskich, m.in.
Puszkina, zaprzyjaźnił się z niektórymi dekabrystami (K. Rylejew, A.
Biestużew). Wiedzę, jaką zdobędzie na temat imperium rosyjskiego, despotyzmu
carskiego, wykorzysta w późniejszej twórczości. W 1826 r. w Moskwie publikuje
Sonety, w 1828 r. w Petersburgu Konrada Wallenroda. Ostatni rok pobytu w Rosji
spędził w Petersburgu. Dzięki pomocy zaprzyjaźnionych Rosjan uzyskał paszport i
w maju 1829, na angielskim parowcu płynącym do Hamburga, opuścił Rosję.
Podróżował po Europie: Niemcy (w Berlinie słuchał wykładów Hegla, w
Weimarze poznał Goethego, w Bonn A. W. Schlegla), Czechy (poznał V. Hankę),
Szwajcaria, Włochy. W Rzymie doszła go wieść o
wybuchu powstania w Warszawie. Nie wziął w nim udziału, choć z fałszywym
paszportem wyruszył do kraju (dotarł do Wielkopolski).
W marcu 1832 r. jedzie do Drezna. Tu powstają:
III cz. Dziadów (wyd. Paryż 1832), fragmenty tłumaczenia Giaura Byrona. W lipcu
tego roku wyjeżdża do Paryża, w którym z niewielkimi przerwami spędzi resztę
życia. Początkowo włączył się w prace emigracji. Został członkiem Towarzystwa
Literackiego, Towarzystwa Litwy i Ziem Ruskich, w 1833 był redaktorem i głównym
publicystą "Pielgrzyma Polskiego". Swoje przemyślenia na temat misji
Polski i zadań emigracji zawarł w
Księgach narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego (1832). W 1834 wydaje Pana
Tadeusza.
Zawiedziony w nadziejach na bliski przewrót
polityczny w Europie, zniechęcony "potępieńczymi swarami" emigracji,
odsuwa się od życia publicznego. Przeżywa
wówczas okres pogłębienia życia religijnego, czyta mistyków: Boehmego,
Saint-Martina.
W 1834 ożenił się z Celiną Szymanowską. Mickiewicz
nie miał stałych dochodów, założenie rodziny pogłębiło i tak trudną sytuację
materialną (w l. 1835 - 1850 urodziło się 6 dzieci). Od listopada 1839 wykładał
literaturę łacińską w Akademii w Lozannie, lecz jesienią 1840 r. przerywa
działalność wykładową , by objąć katedrę literatury słowiańskiej w Collége de
France. Wykłady paryskie cieszyły się żywym zainteresowaniem nie tylko
emigracji polskiej. Wśród słuchaczy byli też m.in. Rosjanie, Włosi, Czesi,
Francuzi (J. Michelet, E. Quinet, George Sand ).
W lipcu 1841 r. Mickiewicz poznaje Andrzeja
Towiańskiego. Po rozmowie z nim uwierzy w jego
posłannictwo i przyjmie głoszone przezeń nauki. Niebawem stanie się głównym ich
głosicielem i przywódcą, założonego
przez Towiańskiego, Koła Sprawy Bożej. Poglądy polityczne Mickiewicza, którym
daje wyraz w swoich wykładach oraz propaganda towianizmu spowodują, że w maju
1844 władze zawieszą Mickiewicza w czynnościach profesora.
W marcu 1848 zorganizował Legion, walczący we
Włoszech do lipca 1849. Cele ideowe walki przedstawił w Składzie zasad. Wraz z grupą emigrantów różnych narodowości
zakłada w Paryżu dziennik "La
Tribune des Peuples", głoszący radykalny program społeczny.
Wkrótce pismo zostało zawieszone a Mickiewicz wraz z innymi Polakami, wskutek
interwencji ambasady rosyjskiej, porzuca
redakcję. W 1852 otrzymał posadę w Bibliotece Arsenału.
W 1855, podczas wojny krymskiej, udał się do
Turcji, by wesprzeć akcję organizowania legionu polskiego do walki z Rosją. Zmarł
w Stambule, prawdopodobnie na cholerę, 26 listopada 1855 r. Zwłoki przewieziono
do Francji i pochowano na cmentarzu w Montmorency. W 1890 trumna została przeniesiona do katedry
wawelskiej w Krakowie.
